Муаллиф Дуно Мондагор, Радиои Фардо
Нишонаҳое дида мешавад, ки Тоҷикистон мумкин аст ба макони нави эрониён барои муҳоҷират ва сармоягузорӣ ҳам табдил ёбад. Созишномаи лағви раводид байни ду кишвар, ки пеш аз сафари Масъуд Пизишкиён ба шаҳри Душанбе дар моҳи августи соли 2024 имзо шуд, сафари эрониён ба Тоҷикистонро зиёдтар кардааст.
Ба гуфтаи хабарнигорони бахши тоҷикии Радиои Озодӣ, теъдоди шаҳрвандони Эрон дар Тоҷикистон афзоиш ёфтааст, чун ҳоло дигар шаҳрвандони ду кишвар метавонанд бидуни раводид ва ба муддати 30 рӯз ба кишварҳои якдигар сафар кунанд.
Эрониён ҳамчунон аз ночорӣ муштоқи муҳоҷиратанд
Охирин натиҷаҳои пажӯҳиши «Омилҳо ва ангезаҳои муҳоҷирати эрониён», ки тавассути ду ҷомеашинос анҷом ва чанде пеш мунташир шудааст, нишон медиҳад танҳо 16.7 дарсади посухдиҳандагони назарсанҷӣ дар андешаи муҳоҷират нестанд.
Наздиктарин ва маконҳои роиҷ барои ин ҷамъият метавонад Туркия, Имороти Муттаҳидаи Арабӣ, Гурҷистон ва Арманистон бошанд. Ҳоло Тоҷикистон низ дар ҳоли илова шудан аст, ба вижа ки фурсатҳои сармоягузории зиёде дорад. Эрониён дар он ҷо мушкили чандоне аз назари забон нахоҳанд дошт ва гузашта аз ин, муштаракоти фарҳангии бисёре миёни ду кишвар вуҷуд дорад.
Лағви раводид, қадами аввал барои муҳоҷирати осон
Ҳарчанд Тоҷикистон ҳамеша дар рӯйхати маконҳои сайёҳии эрониён қарор дошта, аммо камтар ҳамчун яке аз маконҳои асосӣ шинохта шудааст. Метавон аз он ҳамчун як макони фарҳангии сайёҳӣ ном бурд. Ба ҳамин сабаб то Наврӯзи соли гузашта, теъдоди эрониёне, ки ҳамчун сайёҳ дар Тоҷикистон ва Душанбе, пойтахти он, дида мешуданд, хеле маҳдуд буд. Дар он замон танҳо як тарабхонаи эронӣ дар Душанбе вуҷуд дошт.
Ба мушоҳидаи хабарнигорони бахши тоҷикии Радиои Озодӣ: «Ҳузури эрониён дар кӯчаҳои Душанбе ба таври возеҳ нисбат ба соли гузашта афзоиш ёфтааст, теъдоди мусофирони эронӣ дар меҳмонхонаҳо зиёд шудааст ва тоҷикон низ барои сайёҳӣ ва табобат ба Эрон сафар мекунанд.»
Тибқи омори расмӣ, дар соли 2024 тақрибан 16 ҳазор мусофир аз Эрон ва Тоҷикистон ба кишварҳои ҳамдигар сафар кардаанд. Баъзе аз ин сафарҳо ба сармоягузорӣ ҳам оварда расонидааст, тамоюле, ки Эмомалӣ Раҳмон, президенти Тоҷикистон, аз он истиқбол кардааст.
Аз сармоягузорӣ то афзоиши 100 ҳазор сайёҳ дар сол
Дар дидори Масъуд Пизишкиён бо президенти Тоҷикистон ва ҳайатҳои иқтисодии ду тараф дар моҳи январ бар истифода аз имконоти ду кишвар таъкид шуд ва ду тараф эълом карданд, ки қасд доранд, дар зарфи як сол, теъдоди сайёҳони худро ба 100 ҳазор нафар бирасонанд. Бо ин ҳол, бархе далелҳо нишон медиҳанд, ки эҳтимолан ин бештар як масири яктарафа аз сӯи Эрон ба Тоҷикистон хоҳад буд.
Яке аз ин фаъолони сайёҳӣ, пас аз сафари Пизишкиён ба Тоҷикистон, ба тавоноии молии андаки мардуми Тоҷикистон барои сафар ба Эрон ишора мекунад ва мегӯяд, то кунун сайёҳони Тоҷикистон бисёр кам ба Эрон сафар мекарданд, бинобар ин наметавон ба вуруди сайёҳ аз Тоҷикистон умедвор буд ва ҳадафи ин тафоҳумнома бештар фароҳам кардани шароити сафарии эрониҳо ба Тоҷикистон аст.
Сафари президенти Эрон ба Тоҷикистон пеш аз сафари ӯ ба Маскав анҷом шуд. Сафаре, ки дар ҷараёни он «тафоҳумномаи ҷомеи роҳбурдӣ» миёни Эрон ва Русия ҳам имзо шуд ва ду тараф эълом карданд, ки ин қарордод «фасли наве дар равобити миёни Эрон ва Русия» хоҳад кушуд.
Тоҷикистон, кишваре барои сармояҳои хурд
Хариди хона дар Туркия, яке аз роҳҳои касби иқомат барои эрониён буд, ки бо афзоиши қимати хонаҳо, ба вижа табақаи миёна, дур аз дастрас шуд. Ҳоло шояд Тоҷикистон битавонад ҷойгузини он шавад. Оқои Абдуллозода, аз ду сол қабл, дар яке аз минтақаҳои озоди Тоҷикистон тиҷорат ба роҳ андохтааст. Ӯ ба Радиои Фардо гуфт: «Тоҷикистон дар ҳоли рушд аст ва барои сармояҳои хурд метавонад ҷаззоб бошад.»
Президентҳои ҳарду кишвар эълом кардаанд, ки сатҳи мубодилоти ду кишвар метавонад ба беш аз ним миллиард доллар дар сол афзоиш ёбад. Ба гуфтаи оқои Абдуллозода, президенти Тоҷикистон тамоюл ба тағйир дорад ва тарҷеҳ медиҳад равобиташ бо эрониёнро густариш диҳад. Шояд ба ҳамин далел аст, ки ӯ дар дидор бо Пизишкиён бар иштирокоти фарҳангӣ ва забони ду кишвар таъкид карда ва гуфтааст «ман раводидро бармедорам, то шумо ҳар вақт хостед ба ин ҷо биёед.»
Фарши сурхи Эмомалӣ Раҳмон, метавонад барои эрониён ҷаззоб бошад, ба вижа он ки ӯ мудом дар ҳоли ҳазфи қавонини даступогир аст. Иттифоқан дар кӯчаҳои Душанбе теъдоди эрониён дар ҳоли афзоиш аст ва ба ҳамин нисбат, касбу корҳои онҳо низ дар ҳоли густариш аст. Яке аз ин касбу корҳо тарабхона аст, шуғле ки ҳар эронӣ дар муҳоҷират дар хаёлаш ба эҷоди он фикр мекунад.
Харҷи зиндагӣ ва кор дар Тоҷикистон
Миёнаи маош дар Тоҷикистон тақрибан 250 доллар аст ва албатта харҷи зиндагӣ низ ба ҳамин нисбат паст аст. Ин рақамҳо ҳатто нисбат ба кишварҳое монанди Гурҷистон, Арманистон ва Туркия низ камтар аст.
Муҳоҷират ба Тоҷикистон одатан ба сурати таҳсилӣ, ё корӣ анҷом мешавад. Дар мавзӯи кор, муҳоҷир бояд корфармои маҳаллӣ пайдо кунад, то аз тариқи он иҷозати кор бигирад.
Тоҷикистон макони нави муҳоҷирон мешавад?
Фазои Тоҷикистон ҳанӯз бикр аст ва бо дунёи фохир ва ба истилоҳ воридотӣ фосила дорад. Агар қарор бошад, масалан онро бо Гурҷистон муқоиса кунем, шояд битавон гуфт, Гурҷистон бо ислоҳоти иқтисодӣ ва ҷазби сармояҳои хориҷӣ, ба вижа дар бахшҳои гардишгарӣ, кишоварзӣ ва фанновариҳои иттилоотӣ, рушди қобили таваҷҷӯҳе доштааст.
Арманистон, ба унвони яке дигар аз маконҳои муҳоҷирати эрониён, дар бахшҳои фанновариҳои иттилоотӣ, кишоварзӣ ва маъдан дар ҳоли рушд аст. Харҷи зиндагӣ дар Арманистон ва Гурҷистон барои як нафар, бидуни ҳисоб кардани иҷораи хона, тақрибан 450 то 650 доллар дар моҳ аст.
Туркия ва Имороти Муттаҳидаи Арабӣ низ дар солҳои гузашта ҷузъи маконҳои муҳоҷирати эрониён будаанд. Ин кишварҳо аз назари харҷи зиндагӣ, гаронтар ҳастанд. Дар айни ҳол, иқтисоди фаъол ва пӯё доранд. Қавонини кори Туркия барои хориҷиҳо нисбатан сахтгирона аст ва таварруми шадид дар ин кишвар мудом бар субот ва амнияти шуғлӣ таъсир мегузорад.
Дубайро метавон яке аз пӯётарин бозорҳои шуғлии Ховари Миёна маҳсуб кард; ҷое ки ба далели ҳузури ширкатҳои чандмиллатӣ, фурсатҳои шуғлӣ барои мутахассисон бисёр фароҳам аст. Албатта дар ҳамаи ин кишварҳо, мушкиле ба номи забон низ вуҷуд дорад. Мушкиле, ки дар Тоҷикистон, ба унвони кишваре бо зарфиятҳои зиёд барои рушд ва тавсеа, дида намешавад.
Бо табдил шудани Тоҷикистон ба яке аз маконҳои аслии гардишгарии эрониён, ва бо таваҷҷӯҳ ба афзоиши майл ба муҳоҷират ба вижа дар солҳои ахир ва таҳти таъсири фишорҳо ва бӯҳронҳои иқтисодӣ ва иҷтимоӣ, зоҳиран қарор нест аз шумори муҳоҷирони эронӣ коста шавад, балки маҷрои муҳоҷират тағйир ёфта ба макони дигаре ҳаракат мекунад.
